"Samen zaten we achter de piano. Uitnodigend speelde ik een akkoord en wachtte ik op een reactie. Zonder iets te zeggen legde ik haar hand op de toetsen en hielp ik met het aanslaan van een toets. De eerste klanken vulden de ruimte en meer toetsen werden gevonden waardoor er een nieuwe melodie ontstond. De akkoorden die ik neerlegde als ondersteuning en aanmoediging maakten dat door de muziek contact werd gemaakt.
Minutenlang werd er geïmproviseerd waarbij niet alleen het spel samenkwam maar ook de onderliggende emotie werd gedeeld en er een heuse synchronisatie ontstond. Daarna was het even stil. Ik keek opzij en keek in de prachtige vochtige ogen van een glimlachende bewoonster. Verbaal was er geen uitleg meer nodig, ze voelde zich gehoord en begrepen."
Muziektherapie in het Parkhuis
Muziektherapie wordt aangeboden op verschillende locaties van het Parkhuis en de Dagbehandeling voor jonge mensen met dementie. Connie Bonnes, muziektherapeut bij het parkhuis vertelt meer over wat muziektherapie nu eigenlijk écht is:
Muziektherapie past goed bij de missie van het Parkhuis om cliënten en hun naasten te ondersteunen op hartverwarmende en bekwame wijze in hun leven met dementie (ook op jonge leeftijd), Korsakov en (geronto)psychiatrische problemen. Het contact maken, de saamhorigheid die muziek geeft, de inzichten die soms naar voren komen en het ervaren van veiligheid om expressie te geven aan emoties binnen een muziektherapeutische sessie, maken de sessies waardevol voor de cliënt.
Ik werk met individuele cliënten, maar daarnaast zijn zingevingsconsulente Astrid Volders en ik vorig jaar zingevingsbijeenkomsten gestart. Iedere week wordt in één van de huiskamers een thema met een verhaal of gedicht besproken met ondersteuning van muziek. Bekende liedjes passend bij het thema worden samen gezongen. Regelmatig zet een bewoner spontaan een lied in wat dan opgepakt wordt en samen gezongen kan worden. Deze momenten zijn waardevol en verruimen mijn blikveld. Bij zo’n bijeenkomst zie ik hoe de cliënten waar ik individueel mee werk in een groepje functioneren.
Wat is muziektherapie?
Muziektherapie is een methodische vorm van hulpverlening waarbij muzikale middelen binnen een therapeutische relatie gehanteerd worden om verandering, ontwikkeling, stabilisatie of acceptatie te bewerkstelligen op emotioneel, gedragsmatig, cognitief, sociaal of lichamelijk gebied (Smeijsters, 2006). Een hele mond vol, maar steeds meer wetenschappelijk onderbouwd. Tijd om de muziektherapie in het Parkhuis eens onder de loep te nemen.
'Gezellig samen zingen of muziek luisteren werkt toch ook?' Die vraag komt nog wel eens langs. En ja, het werkt! Het mooie van muziek is dat muziek invloed heeft op het brein. Door muziek kan iemands stemming veranderen en het samen muziek maken, zingen of actief muziek luisteren heeft direct invloed op de saamhorigheid op een afdeling. Activiteitenbegeleiders gebruiken muziek in het activiteitenprogramma en vrijwilligers/ musici die het leuk vinden om met bewoners samen te zingen of naar muziek te luisteren, zijn meer dan welkom. Muziektherapie lijkt in de uitvoering soms op een muziekactiviteit. Het verschil zit in het methodische karakter en de onderbouwing. In deze tabel hieronder worden enkele verschillen tussen muziektherapie en muziek activiteiten weergegeven.
Wanneer wordt muziektherapie ingezet?
Muziektherapie kan zowel individueel als in groepen ingezet worden. Individueel kan het betekenen dat de cliënt het nodig heeft in een persoonlijke en veilige setting uiting te kunnen geven aan emoties. Soms wordt gekozen voor een groepssessie. Door naar een passende therapievorm te zoeken, gericht op het individu, wordt voldaan aan de missie deze belevingsgerichte therapie effectief te laten zijn. In bovenstaande kolom is te lezen dat muziektherapie wordt ingezet na een doorverwijzing van de arts of de psycholoog. Dit gebeurt op basis van de richtlijnen van Verenso. Er wordt multidisciplinair gekeken welke interventies nodig zijn om bijvoorbeeld probleemgedrag (onderverdeeld in psychotisch gedrag, depressief gedrag, angstig gedrag, geagiteerd gedrag en apathisch gedrag) te verminderen. Om muziektherapie in te zetten hoeft de cliënt geen ervaring met muziekbeoefening in het verleden te hebben. Affiniteit met het medium kan zeker in het voordeel werken. Doelstellingen kunnen o.a. zijn:
Er wordt steeds meer wetenschappelijk onderzoek verricht naar de effectiviteit van muziektherapie. Afgelopen jaar is een individuele muziektherapeutische interventie ontwikkeld en geëvalueerd met als titel: ‘De juiste snaar’, die specifiek gericht is op het verminderen van probleemgedrag bij mensen met dementie (Prick, van Domburg, Vink, Alofs & van Hooren, 2021).
Toegepaste technieken
Er is een breed scala aan technieken, werkvormen en methodieken waaruit de muziektherapeut kan putten. Om een beeld te schetsen hoe een muziektherapeutische sessie vormgegeven kan worden, staan hieronder enkele globale technieken die ingezet worden bij de bewoners van het Parkhuis.
Arousel- regulatie (bij agitatie verminderen en bij inactiviteit verhogen). Hierbij wordt gebruik gemaakt van het tempo (BPM=Beats Per Minuut). Bij deze techniek gaat het niet altijd om favoriete muziek maar wordt door middel van observaties gekeken met welke muziek iemand meer rust gaat ervaren of juist wordt geactiveerd.
In Parkpraat, het magazine van het Parkhuis, vertel ik ik in de komende edities in korte artikelen meer over de werking en uitvoering van muziektherapie bij dementie, dementie op jonge leeftijd, Korsakov en (geronto)psychiatrische problemen.